İstanbul’da son bir ayda iki bina kendi kendine çöktü. 1.5 milyon riskli, 600 bin çok riskli konut bulunan İstanbul’da yüzlerce binanın depreme dahi gerek kalmadan yıkılabileceği uyarısı yapılıyor. Eski binalarda yaşayan yüzbinlerce hane tedirgin... Peki hangi yapılar için risk tespiti gerekli, bu işlem nasıl yapılır ve dönüşüm süreci nasıl başlar? İşte tüm bilinmesi gerekenler...

1. Kimler risk tespiti yaptırmalı?

Bina 1999 öncesinde projesiz ve ruhsatsız yapıldıysa, inşatta hazır beton kullanılmadıysa, beton dayanımı C1O’un altındaysa, kolon ve kirişlerinde çatlaklar varsa, bodrum katta rutubet, kolon demirlerinde paslanma, betonda deniz kabukları görülüyorsa ve bina dere yatağı, dolgudaysa riskli olma ihtimali yüksek. Binanızda bunlardan biri ya da birkaçı varsa tespit gerekli.

2. Risk tespiti nasıl yapılır?

Binanızın deprem güvenliğinden endişe ediyorsanız tespit için iki seçeneğiniz var; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından lisans verilmiş kuruluşlara başvuru yapabilirsiniz. (Bakanlığın sitesinde ulaşabilirsiniz.) Bu yöntemde bina riskli çıkarsa yıkım kaçınılmaz.

Diğer seçenek ise deprem dayanıklılık raporu. Üniversiteler, belediyeler, özel mühendislik firmaları bu hizmeti veriyor. Burada binanın risk durumuyla ilgili sonuç, diğerinden farklı olarak kamu kurumları ile paylaşılmıyor, sadece kat maliklerine bildiriliyor. Yani hemen tahliye ve yıkım olmuyor.

3. Tespit için komşuların anlaşması şart mı?

Bakanlık lisanslı kurumlara başvuru için uzlaşma zorunluluğu yok, maliklerden biri süreci başlatabiliyor. Ancak kiracılar risk tespiti başvurusu yapamıyor, ev sahibi olmak şart. Kiracılar, Bakanlık İl Müdürlüklerine risk endişesi ile ilgili şikayette bulunabiliyor. Ayrıca, ev sahiplerinin yanında yapılan son düzenlemeye göre artık Kentsel Dönüşüm Başkanlığı da tespit isteyebiliyor.

4. Sonuç nasıl bildirilir?

Test sonrası bina riskli çıkarsa sonuç önce Başkanlığa bildiriliyor. Başkanlık en geç 10 iş günü içinde tapu müdürlüğüne iletiyor ve tapuya işleniyor. Bu süreçten sonra vatandaş evine bir tebligat beklememeli. Çünkü yeni dönemde, riskli yapı kararı apartman girişine asılıyor. Maliklere e-Devlet üzerinden bildirim yapılıyor. Muhtarlıkta ve Başkanlığın internet sayfasında da 15 gün süre ile ilan ediliyor. Sonuca itiraz etmek için de 15 gün süresi veriliyor.

5. Tahliye ve yıkım için ne kadar süre veriliyor?

Yapının riskli olduğu kesinleşirse, maliklere 90 günden fazla olmamak üzere süre veriliyor. Eğer bu süre içinde yapı tahliye edilip, yıktırılmazsa yapının idari makamlarca tahliye edileceği ve yıktırılacağı belirtiliyor. Tespit ile tahliye aşamasında kimi zaman ev sahiplerinin ‘kapımı açmıyorum’ direnişine tanıklık ediyorduk. Ancak son düzenlemeye göre, gerekirse kolluk kuvvetleri desteğiyle süreç tamamlanıyor.

6. Dönüşüme karşı çıkan olursa ne olacak?

Geçmişte arsa payının 2/3 çoğunluğu ile karar alınıyordu. Geçen yıl kasım ayında yapılan düzenleme göre ‘arsa sahiplerinin arsa payı salt çoğunluğunun’ yani yüzde 50.01’inin ‘evet’ demesi yeterli. Çoğunluk, müteahhit firmaya, yapım şekli ve projeye karar verebiliyor, yıkım ve yapım için gerekli ruhsatlara başvurabiliyor. Karşı çıkan maliklere alınan karar noter vasıtasıyla ya da muhtarlıkta 15 gün süre ile ilan edilmek üzere bildiriliyor. Verilen sürede karara katılmayanların payı açık artırma ile ihale ediliyor.